Het Nieuwe Werken en het arbeidsrecht

Dé werkplek van de toekomst is een virtuele omgeving waarin werkers constant met elkaar, het internet en de ‘cloud’ verbonden zijn. Steeds meer bedrijven in de kennisindustrie omarmen deze manier van tijd- en plaatsongebonden werken, ook wel ‘Het Nieuwe Werken’ genoemd. De razendsnelle ontwikkelingen op het gebied van ICT hebben dit mogelijk gemaakt. Het Nieuwe Werken kent verschillende verschijningsvormen, van de mogelijkheid om een dag thuis te werken tot organisaties die het volledig aan hun werknemers overlaten wanneer en waar – een flexwerkplek, de Starbucks of gewoon thuis op de bank – zij hun werk doen. Het Nieuwe Werken zou de productiviteit van medewerkers verhogen en kostenbesparend werken. Bovendien zouden ‘Nieuwe Werkers’ gelukkiger zijn, omdat zij hun zorgtaken beter kunnen combineren met het werk.

Het arbeidsrecht sluit niet goed aan bij deze trend. De klassieke arbeidsverhouding wordt van oudsher gekenmerkt door het ‘werkgeversgezag’, terwijl Het Nieuwe Werken juist uitgaat van minder controle en meer autonomie van de werknemer. Dit kan een spanningsveld opleveren.

Een probleem voor sommige managers is bijvoorbeeld het performance management van de Nieuwe Werkers. Het Nieuwe Werken houdt in dat medewerkers worden afgerekend op resultaten in plaats van inspanning en aanwezigheid. Dit vraagt om duidelijke afspraken.

Een ander aandachtspunt is de verantwoordelijkheid van de werkgever voor de werkomstandigheden en werktijden. Als de werkplek zich buiten het gezichtsveld van de werkgever bevindt, kan hij niet of nauwelijks invloed uitoefenen op de veiligheidsomstandigheden van de werkomgeving. Toch heeft de rechter uitgemaakt dat de werkgever aansprakelijk is voor gezondheidsschade van een werknemer die RSI had opgelopen als gevolg van een niet-ergonomische thuiswerkplek.

Sommige managers vrezen dat Nieuwe Werkers zonder dagelijkse supervisie weinig zullen uitvreten. Het belangrijkste risico lijkt echter te zijn dat Nieuwe Werkers juist te veel gaan werken. Uit onderzoek blijkt dat 60% meer uren werkt dan voorheen. 25% van de Nieuwe Werkers schijnt ten minste vijf keer per uur zijn of haar emails te checken. De scheidslijn tussen werk en privé lijkt door Het Nieuwe Werken dus nog meer te vervagen. Dit kan stress en psychische klachten opleveren en kan zelfs tot een burnout leiden. Hier ligt een taak voor de werkgever om excessieve werkdruk tijdig te signaleren en gezondheidsklachten voorkomen.

Kortom: om Het Nieuwe Werken succesvol te laten zijn, is alleen investeren in ‘state-of-the-art’ ICT niet voldoende. Het Nieuwe Werken vereist een radicale omslag in de management- en organisatiecultuur. Misschien leidt Het Nieuwe Werken uiteindelijk tot Het Nieuwe Arbeidsrecht. Tot die tijd staat de werkgever voor de uitdaging om de regelgeving binnen de organisatie en de relatie met zijn werknemers Het Nieuwe Werken-proof te maken.

Deze column van de hand van mr. Annemarijke Bach Kolling is gepubliceerd in het themanummer van het blad Coaching over ‘de Moderne Werkplek’ in november 2014. Lees de hele column.